Το μονοπώλιο του ΟΠΑΠ στοιχίζει ακριβά στο Δημόσιο

Σημαντικές απώλειες εσόδων για τα δημόσια ταμεία που εκτιμάται ότι ξεπερνούν κατ' ελάχιστον τα 100 εκατ. ευρώ ετησίως, αλλά και προβλήματα στις σχέσεις με την Κομισιόν και κυρίως τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού, προκαλεί η -άνευ λόγου- καθυστέρηση του ελληνικού κράτους να ξεκαθαρίσει το τοπίο αναφορικά με τα διαδικτυακά παίγνια και τον αθλητικό στοιχηματισμό μέσω Iντερνετ.

Η ΕΕ έχει δώσει το δικαίωμα στα κράτη-μέλη να παραχωρούν μονοπώλια, με απαραίτητη προϋπόθεση αυτά να συμβάλλουν στην προστασία του καταναλωτή. Κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολα συμβατό με το προφίλ μιας ιδιωτικής επιχείρησης (όπως είναι πλέον ο ΟΠΑΠ).

Το μεταβατικό στάδιο που διανύουμε αυτή τη στιγμή περιπλέκει την κατάσταση, ενώ το αρκετά πιθανό ενδεχόμενο επέκτασης του μονοπωλίου του ΟΠΑΠ στο Διαδίκτυο εκτιμάται ότι θα έχει ως αποτέλεσμα τόσο την απώλεια μίας σημαντικής πηγής φορολόγησης, όπως και την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς ουσιαστικά θα πρόκειται για μία παράβαση των αρχών του ανταγωνισμού.

Η ελληνική κυβέρνηση μέσω του Ν. 4002/2011 ανακοίνωσε τον Αύγουστο του 2011 την πρόθεσή της να προχωρήσει σε δημοπράτηση αδειών για τα διαδικτυακά παίγνια και στη φορολόγηση αυτών με δείκτη 30% επί των μεικτών εσόδων. Σήμερα, περισσότερα από δύο χρόνια αργότερα, δεν έχει πραγματοποιήσει κανένα ουσιαστικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση.

Η μοναδική εξέλιξη που έχει σημειωθεί στο διάστημα που μεσολάβησε είναι πως από τον Ιανουάριο του 2012 έχει τεθεί σε ισχύ ένα μεταβατικό καθεστώς του νόμου στο οποίο δήλωσαν συμμετοχή (τον Δεκέμβριο του 2011) 24 εταιρείες. Αυτές είναι οι μόνες που λειτουργούν νόμιμα αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα αν και οι πραγματικά αξιόλογες ανάμεσά τους θα έλεγε κανείς πως μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, γεγονός που οφείλεται στο ότι δυνατότητα υπαγωγής στο καθεστώς είχε δοθεί για ένα παραθυράκι 15 μόλις ημερών και αυτές εν μέσω της εορτής των Χριστουγέννων του 2011.

Το υπουργείο Οικονομικών και η ΕΕΕΠ (Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων) δεν έχουν μέχρι σήμερα παραθέσει επίσημα συνολικά στοιχεία για τα έσοδα που αποφέρει στο κράτος το μεταβατικό καθεστώς. Σύμφωνα όμως με κύκλους της αγοράς, τα μεγέθη έχουν παρουσιάσει σημαντική αύξηση από την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου και μετά, από τη στιγμή δηλαδή που η ΕΕΕΠ προχώρησε σε φραγή της πλειοψηφίας των παράνομων ιστοσελίδων διαδικτυακού τζόγου.

Αξίζει πάντως αναφοράς το ότι η Β2Β Gaming, που θεωρείται ο μεγαλύτερος παίκτης της αγοράς από τους 24 αυτή τη στιγμή, μόνο για το γ' τρίμηνο του 2013 (Ιούλιος - Σεπτέμβριος) φέρεται να κατέβαλε την περασμένη εβδομάδα στο ελληνικό Δημόσιο φόρο ύψους 5,7 εκατ. ευρώ.

Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό ποσό (σ.σ. αναλογεί σε πάνω από 20 εκατ. ευρώ ετησίως), αν όμως σκεφτεί κανείς ότι προέρχεται από μία και μόνο εταιρεία και ότι οι χειρισμοί του κράτους τα τελευταία δύο χρόνια ήταν τέτοιοι που δεν επέτρεψαν σε αρκετούς μεγάλους «παίκτες» του χώρου να δραστηριοποιηθούν στην αγορά, καταλαβαίνει κανείς ότι το να αποκτήσει το κράτος ετήσια έσοδα της τάξης των 100 εκατ. ευρώ πρέπει να θεωρείται ένας απόλυτα εφικτός στόχος από τη σωστή ρύθμιση της αγοράς.

Αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς πως το υπουργείο Οικονομικών και η κυβέρνηση έχουν μια σημαντική πρόκληση μπροστά τους καθώς οφείλουν επιτέλους να ρυθμίσουν την αγορά με τρόπο συμφέροντα για το ελληνικό Δημόσιο, συμβατό με το κοινοτικό δίκαιο και σωστά δομημένο ώστε να διευκολύνει την εύρυθμη λειτουργία της και να μην προσφέρει πρόσφορο έδαφος για τη δημιουργία μαύρης αγοράς.

Οι δύο τάσεις
Το τοπίο αυτή τη στιγμή παραμένει θολό καθώς υπάρχουν δύο τάσεις για το μέλλον της αγοράς, χωρίς κανείς να γνωρίζει ποια από τις δύο θα επικρατήσει τελικά.

Η μία τάση που υπάρχει είναι αυτή της επέκτασης του μονοπωλίου του ΟΠΑΠ και στο Διαδίκτυο. Η άλλη αφορά το άνοιγμα της αγοράς και τη δημοπράτηση αδειών που θα οδηγήσει την αγορά σε συνθήκες ανταγωνισμού.

Οποιο από τα δύο σενάρια και να υιοθετήσει πάντως το υπουργείο Οικονομικών, έχει σίγουρα να αντιμετωπίσει μία ακόμα πρόκληση - αυτή της ομαλής μετάβασης από το τρέχον μεταβατικό καθεστώς στην επόμενη ημέρα. Ο λόγος είναι ότι προκειμένου να διατηρήσει τα έσοδα που έχει αυτή τη στιγμή από το μεταβατικό καθεστώς όσο και να αποφύγει την τόνωση της μαύρης αγοράς, το υπουργείο θα πρέπει να διασφαλίσει ότι η μετάβαση θα γίνει χωρίς διάλειμμα, ότι δηλαδή δεν θα υπάρξει χρονική περίοδος κατά την οποία δεν θα υπάρχει καμία νόμιμη υπηρεσία διαθέσιμη στους παίκτες-καταναλωτές.

Κοινώς, θα πρέπει σε περίπτωση που δώσει το μονοπώλιο για το διαδικτυακό στοίχημα στον ΟΠΑΠ να φροντίσει πρώτα ο Οργανισμός να έχει βγει στην αγορά με λύση που θα είναι απόλυτα λειτουργική (ο ΟΠΑΠ δεν διαθέτει τέτοιο προϊόν αυτή τη στιγμή), ενώ σε περίπτωση που ανοίξει την αγορά θα πρέπει να ολοκληρώσει πρώτα την αδειοδότηση και μετά να παύσει το τρέχον μεταβατικό καθεστώς.

Κάθε αντίθετη ενέργεια που θα δημιουργούσε «κενή περίοδο» θα ήταν καταστροφική αφού θα σήμαινε και απώλεια εσόδων για το κράτος και αύξηση του μεγέθους της «μαύρης» αγοράς μιας και σημαντική μερίδα των παικτών θα στρεφόταν σε άλλες λύσεις αν δεν υπήρχε καμία νόμιμη λύση διαθέσιμη (ό,τι δηλαδή γινόταν και τα προηγούμενα χρόνια).

Η διοίκηση του ΟΠΑΠ προσδοκά στην εξέλιξη αυτή βασιζόμενη στη συμφωνία που είχε υπογραφεί μεταξύ του Οργανισμού και υπουργείου Οικονομικών πριν από δύο περίπου χρόνια και αφορούσε την επέκταση του επίγειου μονοπωλίου έως το 2030.

Σε αυτό το σημείο τα πράγματα περιπλέκονται καθώς η συμφωνία αυτή είχε λάβει μεν τον Οκτώβριο του 2012 την έγκριση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Κοινότητας μιας και δεν θεωρήθηκε ότι αποτελεί κρατική ενίσχυση, δεν ανέφερε όμως πουθενά ρητά δικαίωμα για μονοπώλιο στο Διαδίκτυο.

Ο ΟΠΑΠ κατέβαλε τότε στο ελληνικό κράτος 935 εκατ. ευρώ και ως αντάλλαγμα έλαβε την επέκταση της μονοπωλιακής άδειάς του για τα 13 παιχνίδια που προσφέρει μέχρι το 2030 (έναντι 375 εκατ. ευρώ) και την αποκλειστική άδεια εκμετάλλευσης 35.000 τερματικών βιντεολόττο (VLTs, τα λεγόμενα «φρουτάκια») έως το 2022 (έναντι 560 εκατ. ευρώ).

Την ίδια περίοδο και χωρίς να έχει προηγηθεί νομοθετική ρύθμιση (βρισκόταν ήδη σε ισχύ ο Ν. 4002/2011) ή κάποια υπουργική απόφαση, ο Οργανισμός ενημέρωσε το Χρηματιστήριο πως βάσει της νέας συμφωνίας διατηρεί το δικαίωμα αποκλειστικής διάθεσης των παιγνίων του τόσο στο επίγειο δίκτυο έως το 2030 (και για τα 13 παιχνίδια) όσο και στο Διαδίκτυο (μέχρι το 2020 για το Πάμε Στοίχημα και μέχρι το 2030 για τα 12 υπόλοιπα παιχνίδια). Από τον ΟΠΑΠ υποστηρίζουν ότι το τίμημα για το Διαδίκτυο συμπεριλήφθηκε μέσα στα 375 εκατ. ευρώ για τη δεκαετή επέκταση του επίγειου μονοπωλίου.

Η καταγγελία
Τον περασμένο μήνα (19/9) η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού επανήλθε στο θέμα και με επιστολή της προς το υπουργείο Οικονομικών γνωστοποίησε ότι έχει λάβει καταγγελία για παράνομη κρατική βοήθεια προς τον ΟΠΑΠ και ειδικότερα για το αποκλειστικό δικαίωμα του Οργανισμού στο Διαδίκτυο «χωρίς έγκριση της Κομισιόν και χωρίς να πληρώσει αντίτιμο στο κράτος».

Με βάση τα παραπάνω, η Κομισιόν με τη σειρά της έθεσε δύο ερωτήματα στο υπουργείο:

• Εάν οι προτεινόμενες νομοθετικές πρωτοβουλίες που προγραμματίζει εγείρουν ζήτημα σχετικά με το εύρος των αποκλειστικών δικαιωμάτων του ΟΠΑΠ που η επιτροπή είχε εγκρίνει τον Οκτώβριο του 2012.
• Εάν τα μελλοντικά καθαρά έσοδα του ΟΠΑΠ από τα online παιχνίδια έχουν υπολογιστεί στο τίμημα που κατέβαλε ο Οργανισμός στο κράτος για να αποκτήσει το δικαίωμα του μονοπωλίου έως το 2030.

Υστερα από την παραπάνω εξέλιξη, το Αρθρο 120 (Ρυθμίσεις σχετικά με τα Τυχερά Παιχνίδια) του νομοσχεδίου που φερόταν έτοιμο για να τεθεί προς ψήφιση στη Βουλή πριν από την υπογραφή για την παραχώρηση των μετοχών του Δημοσίου στην Emma Delta (11/10) και το οποίο προέβλεπε την παραχώρηση στοιχηματικού μονοπωλίου στον ΟΠΑΠ στο ελληνικό Διαδίκτυο και αύξηση του μέγιστου επιτρεπτού αριθμού VLTs σε μια αίθουσα από 25 σε 50, αποσύρθηκε.

Ολες αυτές οι εξελίξεις λαμβάνουν χώρα σε μια εποχή που οι ενστάσεις για το μονοπώλιο του ΟΠΑΠ πληθαίνουν σε κάθε επίπεδο. Σημειωτέον πως τις μέρες αυτές αναμένεται και η απόφαση του ΣτΕ για την ένσταση της Stanleybet και της William Hill κατά του επίγειου μονοπωλίου του Οργανισμού.

Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι ο ΟΠΑΠ ανήκει πλέον κατά 99% σε ιδιώτες, κάτι που δημιουργεί ένα σημαντικό ζήτημα μιας και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει δώσει το δικαίωμα στα κράτη-μέλη να παραχωρούν μονοπώλια, με απαραίτητη προϋπόθεση όμως αυτά να συμβάλλουν στην προστασία του καταναλωτή.

Κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολα συμβατό με το προφίλ μιας ιδιωτικής επιχείρησης (όπως είναι πλέον ο ΟΠΑΠ) που εξ ορισμού έχει ως κύριο στόχο την κερδοφορία, πόσω μάλλον όταν ο βασικός μέτοχος αυτής έχει πρόσφατα καταβάλει ένα σημαντικό τίμημα και είναι λογικό να έχει ως στόχο να προχωρήσει σε απόσβεση της επένδυσής του μέσα από τα κέρδη του Οργανισμού.

Επιστολή
Σημειώνεται πως πρόσφατα η RGA (Ομοσπονδία Εταιρειών Διαδικτυακών Παιγνίων) έστειλε επιστολή στον Ευρωπαίο Επίτροπο Μισέλ Μπαρνιέ σε σχέση με το πιθανό μονοπώλιο του ΟΠΑΠ στο Διαδίκτυο. Σε αυτή ζητά από τον Γάλλο Επίτροπο να ενεργήσει προκειμένου να αποφευχθούν πιθανές μεταρρυθμίσεις στην ελληνική νομοθεσία περί τυχερών παιγνίων που θα στρέφονται κατά του ελεύθερου ανταγωνισμού. Καταγγέλλει δε πως το προαναγγελθέν από την ελληνική κυβέρνηση άνοιγμα της αγοράς (βάσει Ν. 4002/2011) απειλείται από τις παραπάνω τροποποιήσεις που θα έχουν ως αποτέλεσμα να χαριστεί στον ΟΠΑΠ ένα παράνομο διαδικτυακό μονοπώλιο κατά πλήρη παράβαση του ευρωπαϊκού δικαίου.

Στο σημείο αυτό έρχεται στο προσκήνιο το δεύτερο σενάριο το οποίο αφορά το άνοιγμα της αγοράς, κάτι που τελευταία συζητείται όλο και πιο έντονα στους κύκλους του υπουργείου Οικονομικών.

Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, το ελληνικό Δημόσιο θα προχωρήσει είτε σε δημοπράτηση ενός περιορισμένου αριθμού αδειών (5-10) είτε σε αδειοδότηση ενός μεγαλύτερου αριθμού εταιρειών (30-50) με προκαθορισμένο κόστος για κάθε άδεια.

Πρόκειται ουσιαστικά για την τάση που έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ισπανία και η Δανία ήταν οι τελευταίες χώρες που άνοιξαν την αγορά διαδικτυακών παιγνίων τους ακολουθώντας αυτή την τάση, ενώ μια σειρά από άλλα κράτη σπεύδουν να βαδίσουν στα βήματά τους. Θα έλεγε κανείς πως παρατηρείται μια «έκρηξη» προς αυτήν την κατεύθυνση καθώς μόνο στο πρώτο μισό του Οκτωβρίου ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να προχωρήσουν σε απελευθέρωση της αγοράς η Πορτογαλία, η Ολλανδία, η Νορβηγία και η Λιθουανία.

ΑΝΑΛΥΤΕΣ
Κερδίζουν όλοι με το άνοιγμα της αγοράς

Με το ανοιγμα της αγοράς το κράτος θα αποκομίσει εκτός από τα ετήσια φορολογικά έσοδα (που θα είναι αυξημένα συγκριτικά με αυτά που θα υπάρχουν σε ενδεχόμενο μονοπώλιο) και επιπλέον έσοδα από την ίδια τη διαδικασία αδειοδότησης.

Εκτός από το Δημόσιο, ωφελημένοι θα πρέπει να θεωρηθούν τόσο οι καταναλωτές (καλύτερες τιμές και υπηρεσίες) όσο και τα ΜΜΕ και οι αθλητικοί σύλλογοι (αύξηση διαφήμισης και χορηγιών, «απεξάρτηση» από τον ΟΠΑΠ που θα αποτελεί μονόδρομο γι΄ αυτά σε περίπτωση μονοπωλίου σε κάθε είδος παιγνίου).

Ενδιαφέρον, αν επικρατήσει αυτό το σενάριο, θα έχει σίγουρα η αντίδραση του ΟΠΑΠ. Αν δηλαδή θα επιμείνει στην αξίωσή του για μονοπωλιακό δικαίωμα στο Διαδίκτυο ή αν θα συμμετάσχει και αυτός στην επόμενη ημέρα μπαίνοντας σε διαδικασία ανταγωνισμού με όσες εταιρείες λάβουν άδεια στην διαδικτυακή αγορά.

Αναλυτές υποστηρίζουν ότι ακόμα και στη δεύτερη περίπτωση, λόγω του τεράστιου brand και της διαφημιστικής του ισχύος, ο ΟΠΑΠ πολύ σύντομα θα αποκτήσει ένα πολύ σημαντικό μερίδιο της διαδικτυακής αγοράς.

Επιπλέον με το να μην τραβήξει το σχοινί στα άκρα για το Διαδίκτυο, καθώς θα ήταν το πρώτο μονοπώλιο που θα του δινόταν μετά την απώλεια του χαρακτήρα δημόσιας επιχείρησης και την ολοκλήρωση της πώλησης του 33% στην Emma Delta, θεωρείται πως ο Οργανισμός πιθανότατα θα περιόριζε τις αντιδράσεις της Κομισιόν και τις πιθανές επιπτώσεις για τα ήδη υπάρχοντα μονοπωλιακά του δικαιώματα.